آشنایی با انواع آجر | کاربرد های اصلی آجر در ساختمان و مزایا آن

در یک تعریف ساده آجر مستطیل های کوچکی است که می توان از آن ها برای ساخت قسمت های مختلف بنا خصوصا دیوار ها استفاده کرد. از 7000 سال قبل از میلاد استفاده از این ماده رایج بوده است. مدل های اولیه این ماده ساختمانی به وسیله گل دستی ساخته و در زیر آفتاب خشک می شدند. در زمان انقلاب صنعتی این ماده به صورت انبوه تولید می شد و جایگزینی برای سنگ به حساب می آمد زیرا در مقایسه با سنگ قیمت پایین تری داشت و کار با آن آسان تر بود.

امروزه از انواع آجر برای ساخت سنگفرش ها، ستون ها، طاق ها، شومینه ها، دودکش ها و دیوار ها استفاده می شود. آن ها همچنان از محبوبیت زیادی برخوردار هستند زیرا سایز کوچکی دارند و حمل آنان راحت است. این مصالح ساختمانی را می توان در اشکال و رنگ های بسیار زیبا و جذاب تولید کرد.

آجر چگونه ساخته می شود؟

انواع آجر از خاک رس تشکیل می شوند اما مدل های جدید تر بیشتر از کلسیم سیلیکات و بتن ساخته می شوند. انواع گلی نرم یا خشک، با فشار دادن مخلوط در قالب و سپس پختن آن ها در کوره به وجود می آیند. مدل های گلی نرم از مخلوط نازک و مدل خشک از مخلوط زخیم تری ساخته می شوند. هر چه مخلوط بیشتر فشرده شود و مدت زمان بیشتری در کوره بپزد، استحکام بالا تری هم دارد و بالطبع قیمت آن هم بالاتر می رود. این مصالح می توانند به صورت کاملا توپر ساخته شوند و یا ممکن است برای کاهش مصرف ملات در آن، دایره هایی بر روی سطح خود داشته باشند.

انواع آجر

بر اساس عوامل مختلفی، انواع گوناگونی از این مصالح ساخته می شوند.

• کیفیت
•  فرایند ساخت
• روش ساخت
• ماده خام
•  محل استفاده
•  مقاومت در برابر آب و هوا
•  شکل ظاهری

انواع آجر بر اساس شکل ظاهری

علاوه بر شکل مستطیل ممکن است بر حسب نیاز، این مصالح ساختمانی را در اشکال گوناکون بسازند.

آجر تصفیه کننده هوا

این مدل سوراخ هایی در بافت خود دارد که هوای تازه را به زیر کف و حفره های دیوار می رساند. این کار از ایجاد رطوبت و حبس هوای سرد جلوگیری می کند. این مدل اغلب با استفاده از خاک رس یا چدن ساخته می شود. برخی از انواع مدرن این مدل با استفاده از پلاستیک ساخته می شود که این کار دوام آن را افزایش می دهد و سرعت گردش هوا را تند‌ تر می کند. حفره های موجود در این مدل علاوه بر این که از پوسیدگی و رطوبت جلوگیری می کند، می تواند تهویه مناسبی برای آتش سوزی ها باشد. باید توجه داشت که این مصالح حداقل 75 میلی متر بالا تر از سطح زمین قرارداده شوند تا از نفوذ آب جلوگیری شود.

آجر های پوزه ای

مدلی است که با زاویه گرد ساخته می شود. کاربرد آن در نقاط گرد و قوس ها است. برای شکل دادن به لبه پنجره ها و در ها مورد استفاده قرار می گیرد و در رنگ های مختلفی تولید می شود.

نمدی

این مدل دارای یک یا چند گوشه مورب است و عملکردی شبیه به مدل پوزه ای دارد.

کانال

به شکل کانال یا ناودان قالب گیری می شود و اغلب نقش زهکش را به عهده دارد. در واقع این مدل دارای فرورفتگی و حفره است و اغلب بر روی آن ها لعاب اعمال می شود تا غیر قابل نفوذ شود.

توخالی

این مدل خود در چندین نوع ساخته می شود. برخی از آن ها حفره های قائم در ساختار خود دارند در حالی که برخی دیگر دارای سوراخ های افقی هستند. تعداد این سوراخ ها نیز می تواند متغیر باشد. آن ها وزنی حدود یک سوم وزن مدل های معمولی دارند و اغلب در ساخت پارتیشن ها و پروژه های سبک وزن به کار برده می شوند.

انواع آجر بر اساس مواد سازنده

بر اساس موادی که در ترکیب این ماده به کار می رود انواع مختلفی وجود دارد. در ادامه برخی از آن ها معرفی شده اند.

آجر های سفالی رایج

این مدل خود دارای 4 نوع مختلف است.

•  دسته اول رومیزی است و در کوره پخته می شود. این دسته دارای سطحی صاف و مستقیم است.
• دسته دوم دارای قالب گیری زمینی و پخت در کوره است همچنین سطحی نامنظم و ناصاف دارد. اغلب با پوشش گچ مورد استفاده قرار می گیرد.
•  دسته سوم قالب زمینی دارد و برای سازه های موقت استفاده می شود.
• دسته چهارم بیش از حد پخته شده است و ابعادی نامنظم دارد. از این مدل به عنوان سنگدانه در مخلوط بتن استفاده می شود.

آجر شن و ماسه و آهک

این مدل با ترکیب شن و ماسه، خاکستر بادی و آهک تولید می شود. مخلوط این مواد بعد از ریخته شدن در قالب، آماده پخته شدن می شود. سطح این مدل صاف و یک نواخت تر از مدل های سفالی است. مقاومت فشاری و به دنبال آن ظرفیت باربری در این نوع بالا است. کاربرد آن ها بیشتر در زیرسازی ساختمان ها و ساخت دیوار های حائل است.

آجر بتنی

آن ها از طریق مخلوط بتن تولید می شوند که می توان با افزودن رنگدانه در رنگ های گوناگونی ساخت.

آجر خاکستر بادی

این مدل از طریق خاکستر بادی، سیمان، شن و ماسه و آب در دمای حدود 1000 درجه سانتی گراد تولید می شود.

انواع آجر بر اساس کاربرد

بسته به اینکه قرار است این مواد در چه مکانی استفاده شوند، در مدل های گوناگونی ساخته می شوند. به عنوان مثال برای ساخت دیوار های بیرونی، تزئین دیوار های داخلی، ساخت دیوار باغ و یا شومینه مدل مقابله گزینه ای ایده ال است.

آجر معمولی

این مصالح در مکان هایی استفاده می شوند که استحکام و ظاهر، اهمیت چندانی برای سازندگان ندارد. آن ها می توانند رنگ و بافت مختلفی داشته باشند.

آجر مهندسی

از آن جا که این مدل در دمای بسیار بالا پخته می شود از استحکام بیشتر و تراکم بالا تری برخوردار است. ظرفیت باربری در مدل مهندسی عالی است. این ماده خواص ضد رطوبت و مقاومت در برابر مواد شیمیایی دارد. مزایا اشاره شده نشان می دهد که این مدل برای استفاده در پروژه های عمرانی مانند ساخت و ساز های زیر زمینی، فاضلاب و دیوار های حائل استفاده می شود. علت انتخاب و استفاده از این مدل برتری های فیزیکی آن نسبت به سایر مدل ها است. آن ها دارای مقاومت فشاری بالایی هستند و جذب آب پایینی دارند. این مدل دارای مقاومت اسیدی بالایی است. اگر تحمل بار و مقاومت در برابر آب مهم تر از جنبه زیبایی شناختی باشد، مدل مهندسی انتخاب درستی است.

آجر های اصلاح شده/ احیا شده

این مدل، مواد استفاده شده قدیمی هستند که مجددا اصلاح شده اند. انواع بازیافت شده برای هدف های جدید و متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این مواد بازیافتی در حرکت به سمت ساخت و ساز سازگار با محیط زیست کمک کننده هستند.

آجر های رو به رو یا مقابله (facing brick)

اصلی ترین دلیل انتخاب این دسته، ظاهر زیبا و جذاب آن ها است. آن ها قسمت های بیرونی ساختمان را می پوشانند. مقاومت بالای آن ها در برابر انواع آسیب ها از جمله رطوبت و آتش سوزی از دیگر مزایای این مدل به حساب می آید.

آجر نما

قبل از استفاده از این مدل در نمای ساختمان ها لازم است کیفیتشان مورد بررسی قرار بگیرد. مدل هایی که تحت تاثیر شرایط آب و هوایی قرار نمی گیرند و آتش سوزی در آن ها اتفاق نمی افتد، برای استفاده در این زمینه مناسب هستند.

آجر لعاب دار

در ساخت این مدل، از لعاب به عنوان روکش محافظتی در برابر هوازدگی، رطوبت و فرسایش استفاده می شود. این روکش در افزایش طول عمر آجر بسیار تاثیر گذار است.

انواع آجر بر اساس کیفیت

کیفیت مدل های مختلف متفاوت است. عوامل متعددی مانند مواد تشکیل دهنده و فرایند ساخت بر کیفیت تاثیرگذار است.

درجه یک

این مدل دارای اندازه استاندارد است. رنگ آن ها زرد یا قرمز یکنواخت است. به خوبی پخته شده و بافت منظمی دارد. خالی از هر گونه سنگ ریزه و مواد آلی است. کاربرد آن را می توان در سه دسته تقسیم کرد.

•  ساخت بناهایی با دوام طولانی
• ساختمان هایی که در معرض خوردگی هستند.
•  ایجاد سنگدانه های درشت مورد استفاده در بتن

درجه دوم

این مدل هم، به رنگ قرمز و زرد است. شکلی یکنواخت دارد و برای ساختمان های یک طبقه و سوله های موقت و به طور کلی برای ساختمان هایی که کمتر از 15 سال دوام لازم دارند استفاده می شوند.

درجه سوم

اندازه و شکل منظمی ندارد. رنگ آن قرمز روشن است و بافتی غیر یکنواخت دارد.

قابلیت های انواع آجر

هنگام انتخاب این ماده لازم است چندین جنبه در نظر گرفته شود. مقاومت در برابر آب و هوا، ویژگی های باربری و زیبایی شناسی ساختمان از جمله این عوامل هستند. اصلی ترین خواص این ماده ساختمانی در زیر بررسی شده است.

استحکام – قدرت

این ویژگی برای مدل های باربر بسیار اهمیت دارد. برای یک ساختمان تا دو طبقه، مدل های سفالی باید حداقل 9 نیوتون (واحد فشار) بر میلی متر مربع داشته باشند. هر ساختمان بلند تر از دو طبقه، به مدل هایی با مقاومت فشاری حداقل 13 نیوتون بر میلی متر مربع نیاز دارد.

رنگ

در حالی که رایج ترین رنگ برای این مصالح قرمز یا نارنجی است، طیف گسترده ای از رنگ ها برای این مصالح ساختمانی وجود دارد.

اندازه

اندازه استاندارد در کشور های مختلف متفاوت است.

ماندگاری

این مصالح بر اساس استاندارد های خاصی ساخته می شوند به طوری که قادر هستند تا مدت زمان طولانی عمر کنند.

قدرت جذب

قدرت جذب آب توسط انواع آجر در واقع میزان آبی است که می توانند در خود نگه دارند. این میزان بر حسب درصد و نسبت به کل وزن این مواد محاسبه می شود. در مصالح مورد استفاده در ساختمان ها باید درصد جذب آب زیر 25 درصد باشد.

دلایل استفاده از انواع آجر

جدا از ویژگی های اشاره شده، دلایلی وجود دارد که افراد را به استفاده از آن ترغیب می کند. برخی از این دلایل در ادامه آورده شده اند.

استفاده از مواد اولیه طبیعی

این ماده حاصل ترکیبی از مواد کاملا طبیعی مانند خاک رس، ماسه، آب و آتش است. در ترکیب این مصالح ساختمانی هیچ نوع ماده سمی استفاده نمی شود. علاوه بر این، ماده ای است که با عناصر دیگر واکنش نشان نمی دهد و خنثی است. در نتیجه این ویژگی ها، این ماده هیچ گونه آلودگی برای محیط زیست به دنبال ندارد. فرآیند تولید این مواد به طور مداوم در جهت کاهش آسیب به طبیعت بهینه می شود. به طور مثال فرایند پخت به طور دقیق توسط برنامه های کامپیوتری و دستگاه ها بررسی و کنترل می شود. این مصالح دارای قابلیت بازیافت و استفاده مجدد است و حتی از حرارت کوره در اتاق های خشک کن می توان بهره گرفت.

فواصل حمل و نقل کوتاه

اغلب، کوره های آجرپزی را در نزدیکی معادن و محل استخراج خاک رس می سازند بنابراین احتیاجی به حمل و نقل طولانی ندارد. این موضوع بر هزینه کلی محصول تاثیر می گذارد.

طول عمر طولانی بدون تعمیر و نگهداری

این محصولات ساخته می شوند تا سال ها دوام داشته باشند و سالم باقی بمانند. عمر ساختمانی که با استفاده از این مصالح ساخته می شود حدود 100 سال تخمین زده شده است. در واقع این ماده ساختمانی امکان ساخت بنا های ماندگار با هزینه پایین تر را فراهم می کند. این ماده دچار پوسیدگی و فرورفتگی نمی شود همچنین نیاز به رنگ آمیزی خاصی ندارد حتی با گذشت زمان، ظاهر زیبا تری به خود می گیرد.

توانایی زیاد در جذب گرما

این ماده در روز های آفتابی زمستان گرما را به خود جذب می کند و به کندی آن را از دست می دهد. همچنین در تابستان با جذب گرما، داخل خانه را خنک نگه می دارد. آن ها غیر قابل اشتعال هستند و صدا را منتقل نمی کنند بنابراین دارای مزیت صوتی نیز هستند.

در پایان باید گفت آجر ها مصالحی ضروری در ساخت و ساز هستند. این مواد ساختمانی می توانند بر ارزش زیبایی شناختی بنا اضافه کند و یا آن را کاهش دهد. در مواقعی که سنگ در دسترس نیست می توان از این مواد ساختمانی استفاده کرد. آن ها بسته به ویژگی هایی که دارند، می توانند به عایق بودن بنا و طول عمر آن کمک کنند. البته باید توجه داشت که برای ساختمان های بزرگ استفاده از این مصالح می تواند بسیار وقت گیر و گران تمام شود همچنین به نیروی کار زیادی نیاز دارد. پنل های آجری پیش ساخته ای تولید شده اند که می توانند این مشکلات را برطرف کنند.