روش های نورپردازی ساختمان | چگونه نور محیط بر بدن انسان تاثیر می گذارد؟

چشم انسان تنها از طریق نور می تواند افراد، فضا‌ها و اشیا را ببیند، با چیزی برخورد نکند و به کار های روزمره خود برسد. این عنصر نقش بسیار مهمی در طراحی داخلی فضا ها و نمای بیرونی بنا ها دارد بنابراین لازم است در مراحل اولیه ساخت مورد توجه قرار گیرد. روشنایی و معماری دو عنصر وابسته هستند که یک دیگر را تقویت می کنند. روش ها و کاربرد های مختلف نورپردازی ساختمان که این روز ها به کار گرفته می شوند، می توانند یک اتاق را به طور کامل متحول بسازند و زیبایی بصری آن را چندین برابر کنند.

در گذشته نور پردازی تنها برای پارک ها، تئاتر ها و موزه ها استفاده می شد اما دیگر این طور نیست و در ساختمان ها با کاربری های مختلف هم به کار می رود. نکاتی وجو دارد که آگاهی از آن ها می تواند شما را در انتخاب روش نور پردازی برای خانه خود راهنمایی کند. این اقدامات بر درک حجم و شکل فضا تاثیرگذار هستند. به عنوان مثال فضای کوچکی که روشن باشد، باز تر و بزرگ تر نشان داده می شود و برعکس فضای بزرگی که تاریک است ممکن است کوچک و فشرده به نظر بیاید. این عنصر می تواند تاثیر مستقیمی بر خلق و خو و سلامتی انسان داشته باشد. محیط های تاریک اثراتی مانند خستگی چشم، سردرد و حتی افسردگی را به دنبال دارند.

نورپردازی ساختمان چیست؟

اگر بخواهیم تعریف ساده ای از این فعالیت داشته باشیم باید بگوییم مجموعه ای از وسایل و تجهیزات است که هدف نهایی آن ها تولید نور و روشن ساختن بنا است. در این اقدامات ممکن است برای ایجاد روشنایی از نور طبیعی و یا مصنوعی استفاده شود.

نورپردازی طبیعی

نور طبیعی همان روشنایی خورشید است که فضا ها را قابل دیدن می سازد و فواید زیادی برای بدن انسان، حیوانات و گیاهان دارد. از دیگر منابع طبیعی شاید بتوان به نور ماه در شب و یا آتش اشاره کرد. استفاده از این منابع باعث کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها می شود. این روشنایی از طریق پنجره ها و دیگر دریچه های موجود در بنا وارد می شود بنابراین طراحی محیطی که نورگیر باشد بسیار اهمیت دارد. در ساختمان های مدرن از تجهیزاتی برای ذخیره و انتقال نور خورشید استفاده می شود. باید توجه داشت که قرار گرفتن در معرض نور خورشید به طور طولانی ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند آفتاب سوختگی، گرمازدگی و اختلالات بینایی شود.

نورپردازی مصنوعی

نور مصنوعی همان روشنایی حاصل از انواع مختلف لامپ ها است که از طریق گاز یا برق روشن می شوند. این روشنایی می تواند از شمع، گاز و لامپ های الکتریکی ساطع شود اما اغلب هنگام صحبت از نورپردازی ساختمان به لامپ های الکتریکی اشاره می شود. مدل مصنوعی را می توان بر اساس نیاز های یک محیط کاهش یا افزایش داد، رنگ های متنوعی اضافه کرد و به شکل های مختلفی جهت دهی کرد. از رایج ترین منابع مصنوعی، ال ای دی و فلورسنت هستند.

انواع لامپ

انواع مختلفی از این لامپ ها وجود دارند که از گذشته تا به امروز تغییرات گسترده ای را هم در ظاهر و هم در عملکرد تجربه کرده اند. در ادامه با برخی از انواع آن ها آشنا می شویم.

لامپ رشته ای

این مدل به عنوان کم مصرف ترین لامپ های رایج در منازل مسکونی به کار می روند زیرا نسبت به بقیه ارزان قیمت تر هستند، فورا روشن می شوند و تنوع گسترده ای در شکل و اندازه آن ها وجود دارد.

فلورسنت

لامپ های فلورسنت فشرده در مقایسه با مدل رشته ای بهینه تر هستند و انرژی کمتری مصرف می کنند. برخی از آن ها قابل تنظیم با سایر لامپ ها هستند و در مدل های مختلف ساده و مارپیچ تولید می شوند.

LED

این مدل که از پیشرفته ترین مدل ها هستند، از نظر مصرف انرژی کارآمد‌ند. در مقایسه با مدل رشته ای حدود 75 درصد انرژی کمتری مصرف می کنند و 25 برابر دوام بالاتری دارند. با توجه به این ویژگی بالطبع قیمت آن ها بالاتر است. آن ها معمولا بیشتر از سایر مدل ها مورد توجه قرار می گیرند.

هالوژن

این مدل مانند لامپ های رشته ای عمل می کنند با این تفاوت که به جای گاز آرگون از بروم و ید استفاده می شود. بهره وری آن نسبت به لامپ رشته ای بالاتر اما از فلورسنت پایین تر است. نقطه ضعف این مدل این است که در صورت استفاده زیاد داغ می شوند و طول عمر کوتاهی بین 3 هزار یا 6 هزار ساعت دارند.

لامپ های هوشمند

این چراغ های هوشمند اغلب از نوع LED هستند که از طریق وای فای می توان آن ها را کنترل کرد. همچنین می توان رنگ آن ها را تغییر داد و یا درجه روشنایی را با توجه به نیاز خود تنظیم کرد. لامپ های هوشمند با توجه به امکانات بیشتری که در اختیار کاربران قرار می دهند هزینه بالاتری هم دارند.

انواع نورپردازی ساختمان

به طور کلی این اقدامات به دو حالت داخلی و خارجی تقسیم می شوند.

نورپردازی داخلی

فضا های مختلف درون یک بنا بر اساس سلیقه صاحبان آن می تواند نورپردازی شود. به عنوان مثال در آشپزخانه می توان از روش محیطی استفاده کرد. این مدل علاوه بر این که آشپزخانه را روشن می سازد، می تواند آن را به یک نقطه کانونی زیبا تبدیل کند.همچنین لامپ های نواری زیر کابینت که معمولا از نوع LED هستند نور لازم برای آشپزی را فراهم می کنند و برای زمانی که از محیط استفاده نمی کنید مناسب است. رایج ترین فضاهایی که افراد تمایل دارند تا روشنایی آن را افزایش داده و زیبا سازند در زیر آورده شده اند.

• آشپزخانه
• اتاق خواب
• اتاق غذاخوری
• دیوارها

نورپردازی بیرونی

این اقدامات جهت افزایش زیبایی و متمایز ساختن بنا انجام می شود. نورآوری های نور پردازی باعث می شود تا بافت و رنگ و به طور کلی ساختمان زیبا تر و با شکوه تر به نظر برسد.

• نما
• محوطه و حیاط ساختمان

رایج ترین روش های نورپردازی ساختمان

راه حل های مختلفی برای افزایش روشنایی خانه شما وجود دارد که انتخاب روش مناسب می تواند زیبایی ظاهری آن را تقویت کند. اکثر نورپردازی های داخل ساختمان به صورت نور مستقیم است. در ادامه رایج ترین روش ها معرفی شده اند.

نورپردازی تزئینی

این مدل روشنایی غیر ضروری است که جهت تزئین و افزایش زیبایی استفاده می شود. نورپردازی راه پله، دیوار کوب و … با این روش انجام می شود.

نورپردازی محیطی (عمومی)

کارایی این مدل تامین نور اولیه در محیط به طور یک پارچه است. به طور مستقیم یا غیر مستقیم اجرا می شود که می تواند استفاده ایمن از فضا را ممکن سازد. استفاده از لوسترها، نصب تجهیزاتی در سقف، چراغ های مسیر، نور های کف و … بخشی از این سبک هستند که در فضاهای مختلف به کار می روند.

نورپردازی مخفی (cove)

این سبک بر روی دیوار و یا سقف مورد استفاده قرار می گیرد و درخششی ملایم و دلنشین ایجاد می کند تا طراحی های خاص مانند قالب گیری تاج و سقف را برجسته کند. نورپردازی مخفی سبکی ظریف است که در آن از نور غیر مستقیم و سبک استفاده می شود. در این مدل لامپ ها به سمت سقف و یا بالای دیوار های اتاق هدایت می شوند بنابراین نور پشت دریچه ها و یا داخل فرورفتگی ها قرار می گیرد.

از این مدل بیشتر در آشپزخانه، اتاق خواب و حتی فضای بیرون منزل استفاده می شود. این مدل فضای محیط را به طور مساوی روشن می کند که تاثیر اولیه خوبی بر افراد می گذارد. افراد بلافاصله بعد از ورود به خانه شما احساس راحتی و آرامش می کنند. روش مخفی باید به درستی اجرا شود. اگر متخصص، آن کار را انجام نداده باشد، ممکن است باعث ایجاد سایه ها، تاریکی اتاق شود. یک طراح نور می تواند به طور تخصصی پروژه خانه شما را به درستی انجام دهد.

نورپردازی به بالا (uplighting)

در این مدل، نور از پایین به سمت بالا و جهت برجسته سازی نقش و نگار های سقف و یا دیگر اشیا تابیده می شود. این سیستم به خصوص در کاربرد های داخلی استفاده می شود که فضایی زیبا و جذاب برای کاربر می سازد.

نورپردازی خطی

در این روش روشنایی را به صورت خطی در سقف و دیوار قرار می دهند. این مدل بر تمرکز و خلاقیت تاثیر گذار است بنابراین اغلب در محیط های کاری به کار گرفته می شود. توجه داشته باشید که روش خطی در کف ساختمان هم می تواند به کار رود. در فضاهای داخلی ظاهری مدرن و شیک ایجاد می کند و روشنایی متعادلی به آن می بخشد.

سطحی یا معلق (آویز)

روش معلق کاربرد های متفاوت و گوناگونی دارد. نورپردازی ساختمان  که به صورت سطحی انجام می شود، در واقع عنصری معماری است که می تواند فضا ها را متمایز سازد. در این مدل لامپ ها به صورت معلق، نور مستقیم یا غیر مسقیم را ارائه می دهند. آن ها بیشتر کاربرد تجاری دارند و در کلاس های درس، دفتر ها، محیط های بهداشتی و صنعتی به کار می روند.

نورپردازی سوفیت

این مدل معمولا تجهیزاتی هستند که در قسمت زیرین ساختمان و برای بهبود نما استفاده می شود. می توان آن ها را در پشت بام ها، بین پنجره ها، اطراف بالکن ها و… مورد استفاده قرار داد.

نورپردازی تاکیدی

در این مدل برای برجسته سازی یک بخش یا آثار هنری در گالری ها استفاده می شود. لامپ های نواری باریک، لامپ های زیر کابینت، پایه های دیواری از این سبک هستند. از آن ها در فضای باز هم می توان استفاده کرد که با ولتاژ پایین تری به کار گرفته می شوند.

روشنایی وظیفه

از لامپ های رشته ای و فلورسنت برای روشن کردن سطح کار مانند میز یا مبلمان استفاده می شود. روش وظیفه نور کافی برای مطالعه، آشپزی و … را فراهم می کند. در محیط هایی مانند آزمایشگاه ها که به دقت و ظریف بینی نیاز است استفاده می شود زیرا دید مناسب را برای افراد فراهم می کند.

چگونه نور بر خلق و خو تاثیر می گذارد؟

سبک زندگی مدرن به شکلی است که افراد بیشتر زمان خود را در اتاق هایی با نور های مصنوعی می گذرانند. نور های مصنوعی باعث ایجاد سردرگمی در بدن ما شده است. بدن انسان در طی سال ها تکامل یافته تا در نهایت به نور طبیعی خورشید سازگار شده و چرخه 24 ساعته را پذیرفته است.

روشنایی مصنوعی این چرخه را به هم می زند. ساعت بدن انسان در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس قرار دارد که با گیرنده های نوری موجود در بدن مانند شبکیه در ارتباط است و از آن ها تاثیر می پذیرد. این گیرنده ها با ساعت داخلی هماهنگ است. بنابراین درک چرخه شبانه روزی برای بدن ضروری است زیر اگر ریتم آن دچار اختلال شود، بیداری، خلق و خو، هضم غذا و کنترل دما را دچار مشکل می کند. مقدار کافی نور باعث بهبود خلق و خو و سطح انرژی می شود. میزان نور به طور مستقیم بر اشتها و تمرکز و هوشیاری اثر می گذارد.

چگونه می توانیم ریتم شبانه روزی بدن خود را تنظیم کنیم؟

معماران با ایجاد نورپردازی های مناسب می توانند در این فرایند نقش مثبتی ایفا کنند. استفاده از نور های زیاد و روشن در روز و روشنایی های سبک و کم در شب به کارکرد درست بدن کمک می کند. جا به جایی این چرخه می تواند بدن ما را گیج کند و ساعت خواب ما را تغییر دهد. میزان نور حتی بر واکنش عاطفی ما تاثیرگذار است.

یکی از عوامل اصلی تغییر ریتم بدن دمای نور است که با کلوین نشان داده می شود. هر چه قدر دمای نور بالاتر باشد، روشن تر است و اصطلاحا به آن خنک می گویند. گرم بودن یا خنکی نور به دمای لامپ مربوط نیست، بلکه به تناژ رنگ نور بر می گردد. نور های گرم احساس خوشایندی بیشتری به انسان القا می کنند. این در حالی است که نور های خنک تر باعث تقویت هوشیاری و تمرکز می شود. به طور مثال نور آبی، سطح ملاتونین بدن را که به خواب مربوط است، کاهش می دهد. بنابراین باید به طور هوشمندانه از این نور در محیط هایی که تمرکز بالا و هوشیاری کامل مورد نیاز است، مانند اتاق جلسات، آشپزخانه های صنعتی و کارخانه ها استفاده شود.

رنگ زرد لامپ به رنگ غروب و سحر که انسان آرام تر است، نزدیک است. نور ضعیف، غیر مستقیم و گرم، محیط و انسان را آرام می کند. اگر چه کنترل نور همه مکان ها امکان پذیر نیست اما با آگاهی از تاثیر آن بر بدن می توانیم انتخاب های مناسب تری برای ساختمان های خود داشته باشیم. درک تفاوت بین انواع نور و لامپ ها باعث می شود انتخاب درستی برای خانه و محل کارتان داشته باشید.